जमीन किंवा घर खरेदी करणे ही प्रत्येक माणसाच्या आयुष्यातील मोठी गोष्ट असते. पण आता सरकारने जमीन खरेदी-विक्रीसाठी काही नवीन नियम लागू केले आहेत. हे नियम माहित नसतील, तर भविष्यात त्रास होऊ शकतो. म्हणूनच जमीन घेण्याआधी खालील गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे.
१. लहान भूखंडांची खरेदी-विक्री आता वैध (महाराष्ट्रात मोठा बदल)
महाराष्ट्र सरकारने तुकडेबंदी कायद्यात बदल केला आहे. त्यामुळे आता १ ते २ गुंठ्यांच्या लहान जमिनींचीही कायदेशीर खरेदी-विक्री करता येणार आहे.
- पारदर्शक व्यवहार: यामुळे लहान भूखंडांचे व्यवहार आता अधिक पारदर्शक आणि सुरक्षित होतील.
- परवानगी व शुल्क: अशा व्यवहारांसाठी प्रशासकीय परवानगी आणि विशेष नोंदणी शुल्क लागू होऊ शकते.
२. भोगवटादार वर्ग-२ जमिनींसाठी नवीन नियम
पूर्वी वर्ग-२ (Occupant Class 2) जमिनी विकण्यासाठी सरकारची परवानगी आवश्यक होती. आता या नियमांमध्ये बदल करण्यात आले आहेत.
- SDO ची परवानगी आवश्यक: वर्ग-२ जमिनी विकताना प्रांत अधिकारी (SDO) यांची परवानगी घेणे बंधनकारक आहे.
- वर्ग-१ मध्ये रूपांतरण: काही प्रकरणांत वर्ग-२ जमीन वर्ग-१ मध्ये रूपांतरित करता येईल. वर्ग-१ जमीन म्हणजे पूर्ण मालकीची जमीन, ज्यासाठी परवानगी लागत नाही. यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा फायदा होऊ शकतो.
३. रजिस्ट्रीसाठी आवश्यक कागदपत्रे तपासा
जमीन खरेदीपूर्वी खालील कागदपत्रे तपासणे खूप महत्त्वाचे आहे:
- ७/१२ आणि ८ अ उतारा: जमिनीचा प्रकार, मालकी, फेरफार इत्यादी तपासा.
- बोजा प्रमाणपत्र: जमिनीवर कोणतेही कर्ज किंवा कायदेशीर अडचण नाही, याची खात्री करा.
- वारसांची संमती: वारसाहक्काने मिळालेली जमीन असल्यास सर्व वारसांची संमती आवश्यक आहे.
- नकाशा: जमिनीच्या हद्दीबाबत पोट हिस्सा नकाशा तपासा.
४. देशपातळीवर डिजिटल प्रक्रिया अनिवार्य
आता रजिस्ट्री प्रक्रिया अधिक पारदर्शक आणि डिजिटल झाली आहे.
- ई-स्टॅम्पिंग: पारंपरिक स्टॅम्प पेपरऐवजी ई-स्टॅम्प वापरला जातो.
- ऑनलाईन नोंदणी: अनेक राज्यांमध्ये जमीन नोंदणीसाठी ऑनलाईन सुविधा सुरू आहेत.
- आधार व पॅन तपशील: ओळख पडताळणीसाठी आधार अनिवार्य असून, ठरावीक रकमेपेक्षा जास्त व्यवहारासाठी पॅन कार्ड आवश्यक आहे.
५. सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय: फक्त रजिस्ट्री म्हणजे मालकी नाही
सर्वोच्च न्यायालयाने स्पष्ट केले आहे की फक्त जमीन नोंदणी झाली म्हणून पूर्ण मालकी मिळत नाही.
मालकी हक्कासाठी सर्व दस्तऐवजांची पडताळणी आणि नोंदणीकृत विक्री करार आवश्यक आहे.
सारांश:
जमीन खरेदी-विक्री करताना सर्व नियमांचे पालन करणे अत्यावश्यक आहे. चुकीची माहिती किंवा अपूर्ण कागदपत्रांमुळे पुढे मोठा तोटा होऊ शकतो. त्यामुळे व्यवहार करण्याआधी सर्व कागदपत्रे तपासा, अधिकाऱ्यांची परवानगी घ्या आणि नोंदणी प्रक्रियेत पारदर्शकता ठेवा — म्हणजे तुमचा व्यवहार कायदेशीर आणि सुरक्षित राहील.